Choroby dotykające psychiki są coraz częstsze we współczesnym świecie. Tempo życia jakie niesie ze sobą postęp cywilizacji doprowadza do tego, że psychika ludzka nie jest w stanie nadążyć z oswojeniem się z takim stanem rzeczy. Miliony ludzi na całym świecie okresowo przeżywają stany głębokiego smutku, nie są zdolni do radowania się życiem, wykonywania pracy zawodowej, a nawet codziennych prostych czynności. Dolegliwości natury psychicznej są bardzo poważnym obciążeniem dla chorego oraz jego rodziny. Od kilkunastu lat niemal we wszystkich krajach Europy zauważono wyraźny wzrost zachorowań na depresje. Można, więc powiedzieć, ze depresja staje się chorobą społeczną, zaczyna dotykać coraz większej grupy ludzi i atakuje coraz częściej. Podstawową sprawą jest dobre zrozumienie istoty depresji. Nie ma chyba osoby, która nie znałaby tego przykrego nastroju. Może on przyjmować różne odcienie-od fizjologicznego smutku przez przygnębienie, obojętność aż do głębokiej depresji. Tak długo trwający stan nie jest już tylko „dołkiem psychicznym” ale przede wszystkim chorobą niosącą szereg przykrych konsekwencji. Coraz częściej słyszy się jak wiele osób cierpi z powodu depresji. Przyczyna tej choroby bywa nieuchwytna, może to być reakcja na stres, problemy związane z pracą, konflikty rodzinne, osamotnienie itd. Ok. 15% pacjentów w przychodniach to ludzie z depresją. Wielokrotnie właśnie zdarza się, że ludzie ci szukają pomocy lekarzy internistów, neurologów, onkologów, kardiologów. Uzyskane tu porady są bardzo cenne, lecz nie pomagają skutecznie uporać się z problemami depresyjnymi Szybkie podjęcie właściwego leczenia jest niezwykle istotne. Depresja wszak wiąże się z dużym ryzykiem popełnienia samobójstwa, ma również wpływ na przebieg, a może nawet patogenezę wielu chorób somatycznych ( szczególnie naczyniowo-sercowych, również metabolicznych).

Rozpoznanie depresji bywa dość trudne, gdyż często dominują dolegliwości fizyczne: na przykład bóle głowy, zaburzenia snu, utrata łaknienia. Smutek, zwątpienie w siebie nie zawsze muszą dominować. Zespół objawów imitujących depresję może występować w niektórych chorobach somatycznych. Dzieje się to na przykład w niedoczynności tarczycy, w chorobie Alzheimera, w chorobie alkoholowej oraz innych przewlekłych schorzeniach. Zaburzenia depresyjne powinno się leczyć szybko i skutecznie. W leczeniu istotne jest, aby rodzina, bliscy nie odsunęli się od chorego. Dzięki ich wsparciu leczenie ma duże szanse powodzenia. To najbliżsi właśnie zauważają pierwsze niepokojące symptomy i często dzięki nim udaje się podjąć leczenie. Wiąże się z tym konieczność lepszego, dogłębnego zrozumienia objawów choroby, sposobów radzenia sobie z nią. Ważne jest, więc uświadomienie sobie jaki wpływ ma depresja na życie. Cierpienie psychiczne jest bardzo przykrym doświadczeniem życiowym. Depresja jest przewlekłą chorobą, której nie da się opanować samodzielnie bez pomocy lekarza, psychoterapeuty, przyjaciół. Słowo „depresja” jest pojęciem niejednoznacznym. W języku potocznym oznacza stan chwilowego przygnębienia, chandry, obniżenia nastroju. Stwierdzenie „jestem w depresji” bywa używane zamiast bardziej adekwatnego „jest mi smutno”. W psychiatrii natomiast nosi się do całego zespołu objawów, wśród, których obniżenie nastroju stanowi kluczowy, lecz nie jedyny element. Dolegliwości powodują cierpienie i poważne upośledzenie normalnego funkcjonowania, są zjawiskiem chorobowym i zazwyczaj wymagają fachowej pomocy.

Depresja niesie za sobą cierpienie nie tylko pacjenta, ale i jego rodziny. Chorobie towarzyszy często poczucie bezradności i beznadziejności, przyszłość wydaje się niepewna i mglista.

Zaburzenia depresyjne mają długą i dobrze udokumentowana historię, potwierdzoną przez najwcześniejsze źródła. Składają się na nią cierpienia niezliczonej rzeszy ludzi, z których większość pozostaje anonimowa. Depresja to zwykle wiele dolegliwości psychicznych i fizycznych jednocześnie. nie zawsze łatwo je odróżnić i opisać. zwłaszcza przy pierwszym zachorowaniu w życiu zdarza się często, ze skupiamy się na jednym, czasem najbardziej dotkliwym lub prostym do określenia objawie, np. bezsenności lub braku apetytu. bardzo często zdarza się, że chory tworzy własne teorie dotyczące przyczyny złego samopoczucia. czasami przyczyny przewlekłemu przepracowaniu, kłopotom, a czasami chorobom somatycznym.5 depresja jest szerokim pojęciem, obejmującym zarówno zmiany nastroju, jak i złożony zespół kliniczny (epizod dużej depresji). Nastrój to stan uczuciowy odnoszący się do wewnętrznych przeżyć człowieka, podczas gdy afekt jest zewnętrznym odzwierciedleniem przeżywanych emocji. nastrój jest wszechobecnym i trwałym stanem emocjonalnym, wpływającym na postrzeganie otaczającego świata. depresja jako zmiana nastroju charakteryzuje się typowo smutkiem oraz anhedonią, inaczej upośledzoną zdolnością do przeżywania radości. Depress po angielsku to przesunąć coś na niższy poziom. energia, poczucie wartości, nastrój, entuzjazm dla życia podlegają wtedy takiemu obniżeniu.7w ciężkich przypadkach pojawiają się myśli samobójcze lub rezygnacyjne; depresji często towarzyszy poczucie winy, bezradności, beznadziejności i bezwartościowości.

Epizod dużej depresji jest zaburzeniem wielowymiarowym, na które składają się zmiany nastroju, nieprawidłowość ekspresji słownej, zmiany afektu, objawy w zakresie napędu ruchowego, upośledzenie czynności poznawczych, zburzenia motywacji objawy neurowegetatywne (sen, łaknienie, popęd płciowy) oraz zmiany neuroendokrynne. Zmiany nastroju w przebiegu epizodu dużej depresji polegają na występowaniu uczucia smutku i anhedonii. Zaburzenia napędu psychicznego wyrażają się w udzielaniu odpowiedzi słownych z opóźnieniem, odpowiedzi te są krótkie, słownictwo staje się coraz uboższe, mowa jest spowolniona, często brakuje spontanicznej zdolności podtrzymania rozmowy. Nierzadko stwierdza się dodatkowo brak zabarwienia emocjonalnego głosie (dysprozodia). Pacjent w swoich wypowiedziach zazwyczaj powraca do tematu winy, beznadziejności i niskiej samooceny.

Zmiany afektu w depresji polegają na zubożeniu mimiki twarzy; napięte łuki brwiowe łączą się, tworzą między sobą pogrubioną pionową bruzdę. Pacjent unika kontaktu wzrokowego z lekarzem, może popłakiwać. Do objawów ruchowych depresji zaliczamy: spowolnienie (lub okresy pobudzenia), katatonie, pochyloną sylwetkę, bezruch ciała oraz spowolnienie ruchowe, w tym spowolnione chodzenie. W depresji upośledzeniu ulegają również czynności poznawcze, co wyraża się zubożoną zdolnością kojarzenia, tendencja do myślenia depresyjnego, upośledzeniem czynności wykonawczych i nieproporcjonalnym zaburzeniom umiejętności wzrokowo-przestrzennych. Zaburzenia procesów motywacyjnych polegają na spadku zainteresowań oraz trudnościach w podejmowaniu nowych aktywności. Zmiany neurowegetatywne obecne w przebiegu depresji dotyczą łaknienia ( zazwyczaj zmniejszone, jednak czasami bywa wzmożone ) oraz rytmów sen- czuwanie: te ostatnie polegają na trudnościach w zasypianiu, licznych wybudzeniach, wczesnym przebudzaniu oraz skróceniu atencji fazy snu REM, czyli fazy snu z szybkimi ruchami gałek ocznych. Czasami pacjenci skarzą się na nadmierną senność. Chorzy często zgłaszają dobowe wahania nastroju, charakteryzujące się większym nasileniem smutku w godzinach porannych, w godzinach popołudniowych i wieczornych objawy częściowo ustępują. Dla depresji typowa jest też utrata libido.

Depresje występujące w przebiegu chorób afektywnych są często (zwłaszcza w Europie) określane nazwą „depresją endogenną” lub „depresją typu endogennego”.
Odpowiednikiem, (chociaż nie ma tu znaku równości) depresji endogennej osiągającej znacznie nasilenie kliniczne jest termin „duża (lub wielka) depresja. W psychiatrycznej opiece zdrowotnej, zwłaszcza w szpitalach, częściej spotyka się typowe, w pełni rozwinięte formy depresji, w których objawy i cechy zespołu depresyjnego osiągają znacznie nasilenie i są zwykle zauważane przez chorego i jego otoczenie; dostrzega je również lekarz. w poradniach, zwłaszcza w podstawowej opiece zdrowotnej, mamy często do czynienia ze stanami subdepresji, z depresjami poronnymi, nierzadko atypowymi, w których występują jedynie niektóre cechy zespołu depresyjnego, a niekiedy brak jest charakterystycznych zaburzeń nastroju. Stany takie często sprawiają trudności diagnostyczne.

Opracowała: p. Renata Pióro